Zamiast kartkówki
„Opowieść wigilijna” napisana przez Charlesa Dickensa została wydana w 1843 r.
Jej oryginalny tytuł to „A Christmas Carol”, czyli „Bożonarodzeniowa kolęda”. I rzeczywiście, ten utwór, tak jak kolędy, składa się ze strofek, a nie z rozdziałów, i podobnie jak kolędy pomaga ludziom odkryć istotę świąt Bożego Narodzenia.
- Jaka jest „Opowieść wigilijna” dla współczesnego czytelnika? Łatwa czy trudna w odbiorze? Ciekawa czy nudna? Uzasadnij swoją opinię przynajmniej w trzech zdaniach. Odpowiedź zapisz w zeszycie.
- Przygotuj się do lekcji na temat świata przedstawionego, wypełniając kartę pracy.
Czas realny to ten, w którym rozgrywają się wydarzenia realistyczne (prawdopodobne).
W „Opowieści wigilijnej” czas akcji to lata czterdzieste XIX wieku. Akcja rozpoczyna się w Wigilię, około godziny 15.00, kiedy Scrooge kończy pracę w kantorze. Czas realny obejmuje wieczór wigilijny aż do pojawienia się ducha Marleya, który zapowiada godziny pojawienia się kolejnych duchów. Od tego momentu granica między czasem realnym a fantastycznym zaciera się.
Do czasu realnego bohater powróci rankiem w Boże Narodzenie – tego dnia obudzi się już jako inny człowiek.
Czas fantastyczny biegnie swoim trybem, niezależnie od czasu realnego, choć oba czasy się przenikają. Gdy wizyta ostatniego ducha dobiegnie końca, główny bohater obudzi się niespodziewanie w swoim pokoju rankiem w Boże Narodzenie. Czas fantastyczny obejmuje wędrówkę w przeszłość, powrót do teraźniejszości i wyprawę w przyszłość.
Miejsca, w których rozgrywa się akcja, także są dwojakiego rodzaju. Możemy zatem wyodrębnić zarówno miejsca w pełni realistyczne, jak i takie, które (choć zachowują wszelkie znamiona realizmu) nie należą do świata realnego lektury, ponieważ istnieją poza czasem rzeczywistym i w konsekwencji wzmacniają fantastyczny charakter utworu.
Głównym, pierwszoplanowym bohaterem jest Ebenezer Scrooge. To on koncentruje wokół siebie wszystkie wydarzenia utworu. Pozostali bohaterowie pojawiają się to ze względu na Scrooge’a, ponieważ tematem opowieści jest jego przemiana.
Do grona postaci fantastycznych zaliczymy widmo Jakuba Marleya oraz trzy kolejne Duchy: Ducha Wigiljnej Przeszłości, Ducha Tegorocznych Świąt Bożego Narodzenia i Ducha Przyszłych Wigilii (wskazane nazwy mogą się różnić w poszczególnych wydaniach książki, zależy to od łumaczenia).
Do grupy postaci realistycznych należą zatem wszyscy pozostali bohaterowie, ale… nie wszyscy istnieją w czasie realnym.
Kompozycja akcji
- Dopisz wydarzenia do wskazanych elementów kompozycyjnych utworu:
- ekspozycja
- zawiązanie akcji właściwej
- wydarzenia kluczowe dla rozwoju akcji, zmierzające do…
- punktu kulminacyjnego!
- zwrot akcji (jednak spodziewany, bo symptomy zmiany pojawiają się już wcześniej)
- rozwiązanie akcji
- epilog
Zadanie domowe
W ramach przygotowania do kolejnych zajęć uzupełnij kartę pracy.
Pouczenia i przestrogi wygłoszone przez ducha Marleya:
1. Na każdym człowieku ciąży obowiązek duchowego bratania się ze swymi bliźnimi. Jeżeli ktoś obowiązku tego zaniedba za życia, musi go dopełnić po śmierci.
Na ludzi, którzy żyją tylko dla siebie, nie pamiętając o potrzebach bliźnich, czeka po śmierci kara – muszą krążyć po świecie i cierpieć z tęsknoty za tym, co nie może już stać się ich udziałem – za miłością, czułością, bliskością, wdzięcznością, uśmiechem drugiego człowieka. Gdy żyli, mogli z tego korzystać, ale stracili nieodwołalnie tę szansę, a teraz rozpaczliwie za tym tęsknią i cierpią…
2. Muszę wlec za sobą łańcuch, który ukułem za życia. Własnymi rękami odrobiłem każde jego ogniwo, każdy jego jard. Sam się nim opasałem, z własnej woli.
Człowiek, który za życia skupiał się tylko na pomnażaniu swojego bogactwa, który był chciwy, skąpy i bezduszny, musi po śmierci dźwigać ciężar tych win – jest z nimi zespolony. Każdy czyn takiego skąpca i egoisty zamienia się w ogniowo łańcucha, który trzeba dźwigać po śmierci.
3. Za życia trzeba wykorzystywać każdą, nawet najmniejszą okazję, by spełniać czyny miłości wobec bliźnich – …po śmierci największy nawet żal nie okupi jednej zmarnowanej w życiu sposobności czynienia dobra.
4. Najważniejsze zadania człowieka: okazywać bliźnim miłosierdzie, wyrozumiałość, życzliwość. Trzeba pamiętać o ubogich i potrzebujących.
Zadanie domowe
- Napisz w zeszycie, które z obrazów ukazanych Scrooge’owi przez duchy najsilniej wpłynęły na wewnętrzną przemianę bohatera. Uzasadnij swój wybór.
- W ramach przygotowania do kolejnej lekcji uzupełnij kartę pracy.
Święta spędza się z rodziną. W serdecznej atmosferze, wśród śmiechu podekscytowanych dzieci, gwaru serdecznych rozmów. Scrooge nie miał rodziny. Nie znał i nie rozumiał takich uczuć jak serdeczność, radość czy potrzeba dzielenia się. Dobro, miłość, współczucie były dla niego tylko pustymi słowami, toteż święta irytowały go, wprawiały w zły humor.
Święta kojarzyły się Scrooge’owi ze smutnym, samotnym dzieciństwem. Jako chłopiec doświadczył odrzucenia ze strony ojca. Ten brak miłości odczuwał szczególnie w święta, kiedy inne dzieci wyjeżdżały do swoich rodzin. Dlatego znienawidził święta. Ten okres przypominał mu dawny ból.
- Zapisz w zeszycie cechy Scrooge’a przed przemianą i po przemianie.
- Uzasadnij, że jest to bohater dynamiczny (bohater dynamiczny to postać, która w trakcie lektury przechodzi przemianę).
- Jak sądzisz, dlaczego Scrooge otrzymał szansę na przemianę? Uzasadnij swoją opinię.
Rodzaj literacki – epika
„Opowieść wigijna” należy do epiki, ponieważ jest gatunkiem narracyjnym. Przygody Scrooge’a opowiada nam narrator.
W przeważającej części tekstu jest to narrator trzecioosobowy, który nie bierze udziału w wydarzeniach i jest wszechwiedzący (zna myśli i uczucia bohaterów). Jednak w wielu miejscach narracja zmienia się w pierwszoosobową. Narrator pierwszoosobowy występuje w roli opowiadacza, gawędziarza. Nawiązuje bezpośredni kontakt z czytelnikiem i zdradza swoje odczucia na temat opowiadanych zdarzeń.
Trudno jednoznacznie określić gatunek literacki „Opowieści wigilijnej”. Nazywa się ją zarówno opowiadaniem, nowelą, jak i krótką powieścią.
„Opowieści wigilijna” to utwór z pogranicza gatunkowego. Nie ma natomiast wątpliwości, że jest to gatunek epicki (choć wiele opisów w utworze Dickensa odznacza się wyraźnym liryzmem, dzięki licznym środkom stylistycznym oraz subiektywizacji opisu).
Zadanie
- W imieniu Scrooge’a napisz życzenia świąteczne dla Belli i jej rodziny.
- Dla chętnych: Na wzór wiersza „Choinka” Ludwika Jerzego Kerna ułóż dla klasy życzenia, a narysowaną przez siebie kartkę jako zdjęcie umieść w kanale „Projekty”. Mogą to być tez życzenia w innej formie!
