1. W wypowiedzeniu podrzędnie złożonym zdanie podrzędne zwykle zastępuje (lub uzupełnia) jakąś niewyrażoną część zdania nadrzędnego (podmiot, przydawkę, dopełnienie lub okolicznik). I tak jak przy zdaniach współrzędnie złożonych należy dokonać ich analizy (zasady analizy znajdziemy w artykule dotyczącym zdań współrzędnie złożonych), wskazując ich części składowe.

2. Zdanie podrzędnie złożone składa się z elementów zależnych – podrzędnego (można powiedzieć: mniej ważnego) i nadrzędnego (ważniejszego).
Oto rodzaje zdań podrzędnych:

1. Okolicznikowe:
a. czasu – kiedy?
b. miejsca – gdzie?
c. przyczyny – z jakiej przyczyny?
d. celu – w jakim celu?
e. warunku – pod jakim warunkiem?
Przykład: Tam sięgaj (gdzie?), gdzie wzrok nie sięga.

2. Przydawkowe: jaki?, jaka?, jakie?, czyj?, czyja?, czyje?, który?, ile?, czego?, z czego?.
Przykład: Słowa, (jakie?) które kłamią, wprowadzają błąd.

3. Podmiotowe: kto?, co?.
Przykład: Kto się najlepiej nauczył, ten wygra konkurs.
(Wygra konkurs (kto?), kto się najlepiej nauczył).

4. Dopełnieniowe – odpowiada na pytania wszystkich przypadków oprócz mianownika: kogo, czego?, komu, czemu?, kogo, co?, z kim, z czym?, o kim, o czym?.
Przykład: Wiem (o czym?), że nic nie wiem.

5. Orzecznikowe: kim jest?, czym jest?, jaki jest?.
Przykład: Nigdy nie byłeś taki, jaki jesteś. (Nie byłeś [jaki?] taki, jaki…).

3. W przeciwieństwie do zdań złożonych współrzędnie tutaj przecinkiem oddzielamy wszystkie zdania składowe.
4. Wykresy tych zdań wykonujemy w zależności od tego, które zdanie składowe jest zdaniem nadrzędnym, wtedy to zdanie znajduje się na najwyższym poziomie. Należy pamiętać o imiesłowowych równoważnikach zdań – współczesnym -ąc i uprzednim -wszy, które na wykresach umieszczamy na linii falistej. Istotną rzeczą jest także to, że zdanie nadrzędne może być rozbite na dwa człony rozdzielone zdaniem podrzędnym, wtedy zdanie główne oznaczamy 1a i 1b: Lekcje (1a), które zawsze nas nudziły (2), tego dnia minęły bardzo szybko (1b).
Przykłady wykresów zdań złożonych podrzędnie:

a. Kiedy usłyszała głosy (1), zerwała się z łóżka (2).
Analiza: Zerwała się z łóżka (kiedy?), kiedy usłyszała głosy.
b. Poszła do domu (1), w którym straszyło (2).
Analiza: Poszła do domu (jakiego?), w którym straszyło.

5. Wypowiedzenie wielokrotnie złożone może się składać ze zdań złożonych podrzędnie i współrzędnie jednocześnie:
Przykład:
(1) Mieliśmy świetne humory (zdanie główne), (2a) więc lekcje (wynikowe w stosunku do zdania 1.), (3) które normalnie dosyć nas nudzą (przydawkowe), (2b) tego dnia minęły bardzo szybko.

 

Kahoot o zdaniach podrzędnie złożonych

 

Analiza zdań wielokrotnie złożonych

 

Wykresy zdań wielokrotnie złożonych

 

Przeprowadź analizę składniową podanych zdań. Zwróć uwagę na równoważniki.

 

  1. Moja ciotka poprosiła mnie, żebym ją odwiedziła, kiedy będę na wakacjach w Krakowie.
  2. Gdy skończą się zajęcia, pójdę do domu, zjem obiad a następnie obejrzę w telewizji film, który mi poleciłaś.
  3. Kiedy ojciec wrócił do nas, nie mógł się nacieszyć nami, bo zaraz wezwano go ponownie do pracy.
  4. Drzwi otworzyła mała dziewczynka, ale nie wpuściła nas do środka, bo nikogo dorosłego nie było w domu.
  5. Byliśmy przekonani, że dziewczęta wygrają ten mecz, ponieważ były dobrymi siatkarkami i potrafiły walczyć do końca.
  6. Kiedy wzeszło słońce, harcerze poczuli, że w namiotach robi się gorąco.

 

Memy i zdania złożone cz. I

Memy i zdania złożone cz. II

Grupa A

Grupa B
 Choć nie mam humoru, uśmiecham się hardo.  Walczyli o wolność, aby nam się lepiej żyło.
 Naprawdę nie mam pojęcia, co mam zrobić.  Ponieważ powstała dziura budżetowa, trzeba się nią zająć.
 Wyłożyła dużo pieniędzy, których nie mogła odzyskać.  Niektórzy twierdzą, że nie mają nic do powiedzenia.
 Wyjedziemy tam, gdzie będę chciała. Zobaczyłam psa, jakiego nigdy wcześniej nie widziałam.
Mama, chcąc poczuć się lepiej, wzięła kilka witamin. Zatańczę, jeżeli zagrają moją ulubioną piosenkę.
 Kiedy nie ma lekcji, uczniowie się cieszą. Fryzjer, którego mi poleciłaś, ładnie mnie uczesał.
Jeśli ugotujesz obiad, ja umyję podłogę. Zastanawiam się, dlaczego się mi przyglądasz.
 Zostałem bez pieniędzy, chociaż długo oszczędzałem. Nauczyciel, kiedy uczniowie pisali sprawdzian, obserwował ich uważnie.
Wszedłszy do pokoju, spojrzałem na parapet, ponieważ tam zazwyczaj spał i słodko chrapał mój kot. Wczoraj Piotr pojechał do babci, ale jej nie zastał, dlatego wrócił do domu i zapłakał gorzko.

 

Print Friendly, PDF & Email