Podział rzeczowników
(niebieski podręcznik s. 52–54)
Rzeczownik to część mowy, która nazywa osoby, zwierzęta , rzeczy, rośliny, a także zjawiska, uczucia , pojęcia np. przyjaciel, pies, dom, kwiat, upał, nadzieja, prawo.
Odpowiada na pytania: kto? co?
Każdy rzeczownik ma przypisany rodzaj.
Tradycyjnie wyróżniamy:
rodzaj męski, np. pomysł;
rodzaj żeński, np. idea;
rodzaj nijaki, np. tworzywo.
Rzeczowniki odmieniają się przez liczby.
Występują w formie:
liczby pojedynczej, np. myśliciel;
liczby mnogiej, np. myśliciele.
Zadanie 4 i 7 zapisz w zeszycie!
Rozpoznajemy rzeczowniki
Rodzaje rzeczowników – zadania online
Rozpoznawanie rzeczowników – zadania online
Rzeczowniki własne i pospolite – zadania online
Odmiana rzeczowników przez przypadki
(niebieski podręcznik s. 55–58)
Rzeczownik zmienia swoją formę w zależności od tego, z jakim wyrazem się łączy. Mówimy, że odmienia się przez przypadki.
Deklinacja, czyli odmiana przez przypadki
Przypadki rzeczowników – zadania online
1. W mianowniku i bierniku występuje to samo pytanie:
Mianownik: kto? co? Biernik: kogo?co?
Mama postawiła piękne kwiaty w salonie.
Należy zadać pytania z obu przypadków i zdecydować, który wariant brzmi logicznie:
Mama (kto postawiła?/co postawiła?) kwiaty – to pytanie raczej nie brzmi logicznie
Mama (kogo postawiła? co postawiła? ) kwiaty – to pytanie pasuje idealnie
Wyraz „kwiaty” w tym zdaniu występuje w bierniku.
2. W bierniku wyrazy rodzaju żeńskiego w liczbie pojedynczej przybierają końcówkę -ę: kogo? co? – książkę, studnię, ścianę, lampę;
3. W Bierniku w l. pojedynczej w rodzaju żeńskim występuje zaimek wskazujący – tę nigdy – tą – tę książkę, tę studnię, tę ścianę, tę lampę
4. Wszystkie wyrazy, które występują w wołaczu (o ty/wy!), oddzielamy od pozostałej części zdania przecinkiem:
„Kasiu, podaj mi tę książkę.”
Jeśli wołacz znajduje się w środku zdania, to wykorzystujemy dwa przecinki:
„Podaj mi, Kasiu, tę książkę.”
Zadanie 9 ze strony 58.
Temat i końcówka rzeczownika
Temat rzeczownika to część wyrazu, która informuje o jego znaczeniu i zasadniczo nie zmienia się podczas odmiany przez przypadki.
Końcówka rzeczownika to końcowa część wyrazu, która zmienia się w czasie odmiany i zależy od określonego przypadka.
W wielu rzeczownikach podczas odmiany przez przypadki następuje wymiana głosek w temacie, np. r wymienia się na rz (mur – murze), ó wymienia się na o (ród – rodem). Takie wymiany nazywamy obocznościami.
Tematy, w których następuje wymiana głosek, nazywamy tematami obocznymi, np. rzeczownik woda ma trzy tematy oboczne: wod-, wodzi-, wód.
Temat i końcówka – zadania online
Oboczności w odmianie rzeczownika
W wielu rzeczownikach podczas odmiany przez przypadki następuje wymiana głosek w temacie:
r wymienia się na rz (np. mur – murze),
ó wymienia się na o (np. lód – lodem),
ch wymienia się na sz (np. mucha – musze),
ą wymienia się na ę (np. ząb – zęby),
k wymienia się na c (np. ręka – ręce),
st wymienia się na ść (np. most – moście),
e wymienia się na Ø (np. lew – lwu),
Ø wymienia się na e (np. matka – matek)
Takie wymiany nazywamy obocznościami.
Tematy, w których następuje wymiana głosek, nazywamy tematami obocznymi, np. rzeczownik droga ma aż cztery tematy oboczne: drog-, drogi-, drodz-, dróg.
Zasady ortograficzne dotyczące rzeczowników
W liczbie pojedynczej we wszystkich wyrazach rodzaju żeńskiego stosujemy końcówkę -ą.
Końcówkę -om stosujemy w liczbie mnogiej wyrazów wszystkich rodzajów gramatycznych.
Cząstkę nie z rzeczownikami piszemy…