Siedem przypadków rzeczownika

1. Rzeczowniki odpowiadają na pytania kto?co?
2. Rzeczowniki mają przypisane rodzaje: męski, żeński i nijaki.
3. Rzeczowniki odmieniają się przez liczby i przypadki.
4. Rzeczowniki dzielą się na:
   

   pospolite	własne
   np. przedmioty, miejsca, uczucia, ip.	np. imiona, nazwiska, miasta, rzeki, itp

   żywotne	nieżywotne
   ludzie, zwierzęta	pozostałe rzeczowniki

   osobowe	nieosobowe
   ludzie	pozostałe rzeczowniki

   abstrakcyjne	konkretne
   pojęcia, wartości	przedmioty, ludzie, rośliny

    

   Jak zapamiętać odmianę przez przypadki?

    

Mama dała Celinie bułkę nasmarowaną masłem wiejskim.

Mianownik (kto? co?) jest kot

Dopełniacz (kogo? czego?) nie ma kota

Celownik (komu? czemu?) się przyglądam kotu

Biernik (kogo? co?) biorę kota

Narzędnik (z kim? z czym?) rozmawiam z kotem

Miejscownik (o kim? o czym?) myślę o kocie

Wołacz (o! hej!) kocie!

Czwartoklasiści gimnazjalistom:

Film o odmianie rzeczowników przez przypadki:

 

Temat, końcówka, oboczności, czyli to, co najciekawsze w deklinacji

1. Rzeczownik odmieniany przez przypadki możemy podzielić na dwie części: temat i końcówkę

2. Temat to stała dla każdego rzeczownika część wyrazu, która w odmianie się nie zmienia, np. w odmianie rzeczownika Andrzej tematem jest Andrzej:

M. Andrzej – ø
D. Andrzej – a
C. Andrzej – owi
B. Andrzej  – a
N. Andrzej – em
Msc. Andrzej – u
W. Andrzej – u
3. Końcówka to zmieniająca się podczas odmiany część wyrazu, np. w odmianie rzeczownika Andrzej końcówki są następujące:

M. Andrzej – ø
D. Andrzej – a
C. Andrzej – owi
B. Andrzej  – a
N. Andrzej – em
Msc. Andrzej – u
W. Andrzej – u
ø – zero morfologiczne, oznacza brak czegoś, zniknięcie, tutaj: brak końcówki w M. l. poj.

4. Jak szukać tematu?

•  w rzeczownikach rodzaju męskiego tematem jest forma mianownika w liczbie pojedynczej, np. kot
• w rzeczownikach rodzaju żeńskiego temat uzyskujemy, odrzucając w mianowniku liczby pojedynczej końcówkę –a lub –i,
  np. mama (mam –a), pani (pan –i),
• w rzeczownikach rodzaju nijakiego temat uzyskujemy, odrzucając w mianowniku liczby pojedynczej końcówkę –o lub –ę,
  np. okno (okn –o), źrebię (źreb(i) –ę)

5. Odmiana rzeczownika – oboczności

W temacie rzeczownika występują czasem niewielkie zmiany; głoski zmieniają się, pojawiają lub znikają. Takie zmiany nazywamy obocznościami. Oboczności zaznaczamy obok odmienionego wyrazu, w którym wystąpiły, np.
M. rower ø
D. rower u
C. rower owi
B. rower ø
N. rower em
Msc. rowerz e r : rz
W. rowerz e r : rz

M. nog a
D. nog i g : g’
C. nodz e g : dz
B. nog ę
N. nog ą
Msc. nodz e g : dz
W. nog o

M. pies ø
D. ps a p’ : p, e : ø
C. ps u p’ : p, e : ø

B. ps a p’ : p, e : ø
N. ps em p’ : p, e : ø
Msc. psi e p’ : p, e : ø, s : s’
W. psi e p’ : p, e : ø